Charlotte Bouwman, die actie voert om de zorg gelijmd te krijgen, heeft het aanbod gekregen om binnen twee weken een intake te krijgen. Haar actie en ook de acties van gemeentes leggen druk op zorginstellingen om de wachtlijsten te verkorten en sneller tot een intake over te gaan. Maar is dan het probleem opgelost?
Na de intake
De uitkomst van een intake is een behandelplan. In dat behandelplan staan één of meerdere behandelingen die nodig worden geacht om de patiënt te helpen. Wat is dan de volgende stap: wachten op die behandeling. De meeste behandelingen hebben namelijk, intern, ook weer een wachtlijst.
Tijdens het wachten op de voorgeschreven behandeling zal het, net als tijdens het wachten op de intake, vaak niet beter worden. Soms verslechtert de situatie zodanig dat noodmaatregelen nodig worden. Gevolg kan zijn dat een patiënt dan toch in behandeling wordt genomen. Ook kan er andere druk zijn waardoor patiënten in behandeling worden genomen waardoor de case load van de behandelaar verder stijgt.
Een te hoge case load van een behandelaar is waarschijnlijk de meest verborgen vorm van een wachtlijst. Voor een behandeling is er zoiets als een optimaal patroon van interactie; bijvoorbeeld iedere week een ontmoeting met de behandelaar. Als de case load van de behandelaar te hoog is dan heeft de behandelaar over een week geen ruimte in de agenda en zal de patiënt langer op de volgende ontmoeting moeten wachten: een verborgen wachtlijst.
Capaciteitsverlies
Ook dit heeft weer gevolgen. Als je niet het optimale patroon van interactie kunt volgen dan volg je dus een niet optimaal patroon wat er toe zal leiden dat de behandeling minder effectief is of langer duurt dan nodig. Een te hoge case load leidt daarmee tot een vermindering van het aantal patiënten dat een behandelaar kan behandelen.
Ook de eerder genoemde noodmaatregelen leiden tot een vermindering van de behandelcapaciteit, ook al omdat door een verslechterde situatie soms behandelingen worden opgestart die niet in het oorspronkelijke behandelplan staan.
En wat is het volg van verminderde behandelcapaciteit: langere wachtlijsten.
Oplossingsrichting
In Manifest voor een betere Jeugdzorg en GGZ staat als punt drie de eis om een maximum van drie maanden aan de wachtlijst te stellen en deze te handhaven. Zoiets zal niet werken.
Wachtlijsten zijn net zoiets als een waterbed, als je het op de ene plek verlaagt verschijnt er ergens anders een verhoging.
Om het probleem van de wachtlijsten op te lossen zul je inzicht moeten hebben in de logistieke mechanismen die actief zijn om effectief aan de knoppen te kunnen draaien.
Ten eerste zul je inzicht moeten hebben in basic logistieke informatie over de zorgprocessen. Input, output, doorlooptijd, wachttijd, onderhanden werk, capaciteit. Terminologie en stuurinformatie die in productie en logistieke omgevingen heel gebruikelijk zijn maar in de zorg nauwelijks voorhanden.
Ten tweede zul je een situatie moeten creëren waarin de beschikbare tijd van behandelaars zo effectief mogelijk wordt ingezet. Goed kijken naar de interne wachtlijsten en naar de case load van behandelaars is daar een essentieel onderdeel van.
Ten derde zul je moeten zorgen voor een bepaalde mate van overcapaciteit. Uit de wachtrijtheorie is bekend dat als de bezettingsgraad 100% nadert de wachtlijst oneindig groot wordt.
Zelfs maar een half uur wachten op de brandweer of een ambulance vinden we onacceptabel. Bij deze diensten is er dan ook een flinke overcapaciteit ingeregeld zodat, wanneer het nodig is, hulp heel snel beschikbaar is.
Dit is natuurlijk een politiek gevoelig punt want overcapaciteit brengt kosten met zich mee. Toch heeft niemand daar moeite mee als het bijvoorbeeld over de brandweer gaat…
De meeste zorgprocessen zullen niet zo snel hoeven te reageren als de brandweer of de ambulance en zal een flink hogere bezettingsgraad acceptabel zijn. In de industrie en de logistiek wordt vaak met een bezettingsgraad van 80-90% gewerkt wat voldoende is om de wachttijden binnen de perken te houden. Ook voor de geestelijke gezondheidszorg zullen we een vergelijkbare bezettingsgraad moeten inregelen willen we de wachtlijsten weg kunnen werken.